Opinel zakmes: Van boeren mes tot Frans design icoon

Ooit was het Opinel zakmes bedoeld als handig gereedschap voor boeren. Inmiddels is het uitgegroeid tot Frans design icoon en is het een gewild object voor kampeerders, outdoor fans en trendy kookliefhebbers. Iedereen kent dit zakmes: het mes met het houten heft en koolstofstalen lemmet. Een zakmes zoals je een zakmes zou tekenen. Eenvoudig, praktisch en prachtig om te zien. En het mes is eigenlijk in al die 125 jaar dat het bestaat, zo goed als onveranderd gebleven.

Boeren Opinel zakmes

Het verhaal van het Opinel zakmes begon in 1890 in Albiez-le-Vieux, een klein dorpje in de Franse Alpen. Hier werkte Joseph Opinel in de smederij van zijn vader. Hij ontwierp een handig zakmes, speciaal voor boeren, schapenherders en landarbeiders. Joseph had de kunst van het messen maken van zijn vader geleerd. Zijn vader was namelijk smid en maakte met name bijlen en hakmessen.

Voor de productie van de kleine zakmessen hoefde Joseph geen geld te investeren, want hij maakte de messen van het de restjes die over waren van het gereedschap dat vader maakte. De houten heften werden gemaakt door de inwoners van het dorp die op deze manier een extra zakcentje konden bijverdienen. Al dit handwerk betekende dat geen enkel mes identiek was en ook de kwaliteit van de messen was verschillend. Ondanks die tekortkomingen, werd het mes van Joseph een stuk populairder dan al het gereedschap dat vader ooit had gemaakt. Waarschijnlijk omdat het mes goedkoop was en omdat het zo lekker compact was. De vraag nam toe en Joseph kon niet langer bij zijn vader in de smederij terecht. Hij was genoodzaakt zijn eigen werkplaats te openen.

Verschillende zakmessen

In die werkplaats kon hij pas echt goed aan de slag. Hij bouwde zijn eigen machines om grotere producties te kunnen draaien. Ook maakte hij verschillende soorten messen en in diverse maten. In 1897 had hij maar liefst 12 verschillende maten zakmessen gemaakt. De messen kregen allemaal nummer. Dit cijfer had een functie en gaf aanvankelijk de lengte van het lemmet aan.

Een aanrader is onderstaande documentaire waarin de geschiedenis van het Opinel zakmes uit de doeken wordt gedaan.

Zakmessen No 2 tot en met No 12

Zakmes No 1 was het kleinste mes. Dit mes was voorzien van een ring zodat je het mes aan de ketting van een zakhorloge kon vastmaken. No 1 werd tot en met 1935 gemaakt en tegenwoordig is het kleinste zakmes Opinel No 2. Dit is een mes van 3,5 centimeter en No 12 is het grootste model en is 12 centimeter lang.

No. 8 Opinel is waarschijnlijk het beste verkochte model, maar de No. 4, 5 en 6 en 10 verkopen ook erg goed. Er is overigens ook een nieuwe variant op de No 7.  Dat is een kindermodel waarbij de punt van het mes is afgerond en daardoor is het lemmet ook een half centimetertje korter. Bekijk hieronder de meest verkochte Opinel zakmessen van dit moment.

Grootste en kleinste Opinel zakmes

Op de video hieronder zie je goed het verschil tussen het kleinste en het grootste zakmes

Het reuze zakmes

Voor promotiedoeleinden werd No 13 gemaakt. Dat was een mes dat als showmodel in etalages werd geplaatst. Het lemmet van dit reusachtige zakmes was 22 centimeter lang en wanneer het volledig open werd geklapt, was het 50 centimeter lang. Dit mes, Le Géant genaamd, werd gigantisch populair. Dat was in eerste instantie niet de bedoeling, want het was immers een showmodel. Maar de klanten van de winkels die dit mes in de etalage zagen liggen, waren zo enthousiast dat Opinel besloot er meer van te produceren.

Vircobloc

In 1950 kwam Marcel Opinel, de kleinzoon van oprichter Joseph, aan het roer van het Opinel imperium te staan. Hij was de uitvinder van het Virobloc. Dit is een blokkeringsmechanisme zonder veer, bestaande uit een ring waarmee het mes in open toestand is vergrendeld. Het kan dus niet ineens inklappen. Veel veiliger! In 1955 kreeg hij hier octrooi op. De zakmessen No 6 en hoger zijn allemaal voorzien van dit Virobloc. Later, in 2000 werd het dubbele Virocbloc geïntroduceerd. Hiermee was het zakmes niet alleen in open, maar ook in gesloten toestand vergrendeld.

Innovatief bedrijf

Opinel staat te boek als een innovatief bedrijf. Dat begon al met Joseph die allerlei verschillende messen ontwierp. Niet alleen messen in diverse maten, maar ook in diverse uitvoeringen en voor verschillende doeleinden. Zo is er bijvoorbeeld een mes om mee te snoeien en een fileermes, de Slim Effile genaamd, met een slank lemmet.

Later kwamen daar nog de kinderzakmessen bij en een zakmes met ingebouwde kurkentrekker. Nog later kwam het bedrijf met een outdoor collectie en messen voor in de keuken. Het houten heft is er tegenwoordig in allerlei frisse kleurtjes verkrijgbaar en ook het lemmet wordt nu van roestvrijstaal gemaakt. Dit materiaal vereist minder onderhoud dan het oorspronkelijke koolstofstalen lemmet. Bekijk hieronder 4 bijzondere Opinel messen

Opinel zakmes is design!

De messen van Opinel waren niet alleen erg praktisch, maar blonken ook uit in vormgeving. In 1985 selecteerde het Victoria and Albert Museum in Londen het Opinel zakmes voor de top 100 van de beste designs ter wereld. Het zakmes staat tussen het Rolex horloge en de Porsche 911. En dat is nog niet alles wat het Opinel zakmes behoort tot de 999 designklassiekers die werden beschreven in de designbijbel de ‘Phaidon Design Classics’. Dit is een serie van drie lijvige boekwerken over industrieel design van de 17de eeuw tot en met heden. Ook heeft het Museum of Modern Art (MOMA) in New York het zakmes opgenomen in een tentoonstelling over design iconen en ons eigen Boymans-Van Beuningen in Rotterdam, heeft een Opinel zakmes in de collectie.

Opinel zakmes is Franse cultuur

Dat het Opinel zakmes behoort tot de Franse cultuur is wel duidelijk. Frankrijk is trots op dit zakmes. Iedere Fransman heeft wel een exemplaar thuisliggen. Ook is het woord ‘Opinel’ sinds 1989 opgenomen in de encyclopedie Larousse.  Bovendien is er een Opinel zakmessen museum. Dit museum vind je in Saint-Jean de Maurienne in de Savoie.

Meer praktisch design

Naast dit zakmes, is ook het kelnersmes een knap stukje praktisch design. En lees ook eens het verhaal over het Zwitsers zakmes en verhalen over design in de keuken zoals le Creuset Braadpan en het koffiepotje de Moka Express.

Bronnen: Opinel, Van Franse Bodem, Wikipedia