Design Speelgoed: De aap van Kay Bojesen

De aap van Kay Bojesen is waarschijnlijk het meest bekende voorbeeld van design speelgoed. Bijzonder is dat deze houten aap een ontwerp is van een zilversmid, want Bojesen is van oorsprong opgeleid als zilversmid!

Kay Bojesen: zilversmid en houtbewerker

De design aap werd in 1951 ontworpen door de Deen Kay Bojesen (15 augustus 1886 – 28 augustus 1958). Bojesen was opgeleid als zilversmid en studeerde in 1910 af. In 1906 begon Bojesen te werken voor de Deense zilversmid Georg Jensen. De ontwerpen uit het begin van zijn carrière hadden iets Art Nouveau achtigs en de gracieus gestileerde lijnen van deze kunststroming, vind je later ook terug in de glooiende en ronde vormen van het door hem ontworpen speelgoed.

Het jaar 1919

Het jaar 1919 was een belangrijk jaar voor Bohesen. Hij trouwde en zijn zoon Otto werd geboren. Deze heugelijke gebeurtenissen deden een creatief vlammetje bij Bojesen ontwaken. Hij was een grote kindervriend en had een voorliefde voor speelgoed én voor hout. Door zijn prille vaderschap dacht hij terug aan zijn eigen kindertijd waar zijn eigen vader, Ernst Bojesen, houten speelgoedfiguurtjes voor hem maakte.

Houten design speelgoed

Pas na zo’n 10 jaar werd dit creatieve vlammetje omgezet tot daden en ontwierp hij een serie houten design speelgoed. Speelgoed moest volgens Bojesen rond zijn, moest zacht aanvoelen en diende er vriendelijk uit te zien. Het speelgoed moest bovendien kleuterbestendig en solide zijn. De speelgoeddieren hebben bewegende ledematen. De speelgoed dieren hoefden niet te lijken op de echte dieren, maar moest de fantasie en de verbeelding van de kinderen prikkelen en de lijnen van het hout moesten bovendien ‘lachende lijnen’ zijn. Ook bij zijn beroemdste ontwerp -de aap, die gemaakt is van teak- en limbahout- kun je goed zien dat de lijnen van het hout, het apie een lach meegeven: The lines need to smile!

Bekijk hieronder een stop motion video waarin deze lachende design apen de hoofdrol spelen. De video is afkomstig van het Designmuseum in Denemarken.

Geen designer, maar ambachtsman

Bojesen heeft zichzelf nooit beschouwd als designer of als kunstenaar. Hij noemde zichzelf ambachtsman. Maar hoe hij zichzelf ook zag en zichzelf ook noemde, hij werd wereldberoemd met zijn creatieve bedenksels. Hij ontwierp maar liefst meer dan 2000 producten. Natuurlijk zijn de apen zijn handelsmerk geworden, maar hij ontwierp veel meer houten speelgoed. Ook heeft hij andere gebruiksvoorwerpen en producten ontworpen, zoals juwelen, bestek en theepotten en meubels voor kinderen. Veel van zijn ontwerpen uit zijn zilversmid periode, zoals het bestek, worden nog steeds geproduceerd en verkocht door Kay Bojesen Steel, een fabriek die geleid wordt door Bojesens jongste kleindochter Sus Bojesen Rosenqvist.

De design aap van Bojesen

Bojesen heeft de aap ontworpen in 1951. Een knap staaltje Scandinavisch design. Bojesen kreeg de opdracht om een kledinghanger te ontwerpen voor een tentoonstelling over kindermeubilair. Het werd een bijzondere kledinghanger, waarbij de lange armen van de aap dienden om de kledinghanger naar beneden te trekken zodat een kind erbij kon. Aan de korte beentjes van de aap konden petten en sjaals worden opgehangen. Geen gewone kledinghanger dus: There’s got to be a bit of circus in it, vond Bojesen!

Hieronder vind je drie verschillende speelgoed apen die Kay Bojesen heeft ontworpen.

Meer design speelgoed

Naast de aap, ontwierp Bojesen nog veel meer speelgoeddieren. De diertjes hebben allemaal een mooie ronde en een vriendelijke uitstraling en voelen goed aan. Zijn eerste ontwerp stamt uit 1934: de hond. Een komische uitziende Teckel. In 1952 ontwierp hij een beer, in 1953 de olifant, in 1955 het nijlpaard en een jaar voordat hij stierf, ontwierp hij een speelgoed konijn.

We hebben een aantal van die speelgoeddieren én zelfs een kerstman hieronder op een rijtje gezet.

Ander houten speelgoed

Naast dieren ontwierp Bojesen ook ander speelgoed. In 1942 ontwierp hij een serie speelgoedsoldaatjes die is gebaseerd op de wachters bij Amalienborg in Denemarken. De soldaten zijn verkrijgbaar in verschillende versies waaronder met vlag, trommel of geweer.

Design winkel

Bojesen was niet alleen ontwerper en ambachtsman, hij was ook ondernemer. Hij had een eigen designwinkel in Kopenhagen: Den Permanente. Dit was naast een winkel ook een atelier die hij in 1931 had opgezet om het beste Deense design tentoon te stellen. Den Permanente was niet zo permanent als de naam deed vermoeden. Eind jaren ’80 kwam er een eind aan het bestaan van de winkel annex atelier én even leek het of er ook een einde kwam aan de productie van Bojesens dierentuin. Gelukkig kon de Rosendahl Design Group, een Deens productiebedrijf, de nabestaanden van Kay Bojesen overtuigen dat de speelgoeddieren weer moesten worden vervaardigd. Rosendahl Design Group nam in 1990 productie en marketing van de speelgoeddieren over en maakte ze volgens het ‘oude ambachtelijke recept’ van Bojesen.

Op onderstaande video kun je zien hoe deze design aap wordt geproduceerd.

Songbirds

Ook na de dood van Bojesen in 1958 werden er nieuwe designs van hem in productie genomen. Zo bracht in de Rosendahl Design Group een zestal houten zangvogels op de markt. Bojesen ontwierp deze Songbirds al in 1950, maar Rosendahl nam ze pas in 2012 in productie. Bekijk hieronder de Songsbirds.

Songbird familie

Songbird Ernst is er één van de speelgoed vogels. Het is een eerbetoon aan zijn vader Ernst. Ook is er nog Songbird Pop, die vernoemd naar de favoriete frisdrank van Bojesen: Soda Pop en Songbird Ruth draagt dezelfde naam als zijn schoondochter. De overige drie vogels van deze Songbird-familie zijn Kay, Peter en Sunshine.

Bekijk alle zes zangvogeltjes op onderstaande video.

Meer soorten design

Duidelijk is dat design zich niet alleen hoeft te beperken tot het interieur. Naast design meubilair, is er bijvoorbeeld ook design in de keuken, in de muziek of design voor kinderen zoals de speelgoed dieren van Bojesen.

Bronnen: Kay Bojesen, Kay Bojesen Denmark, Midcentury Magazine,  Wikipedia